Rus ekonomisinin 35 yılı: 'Motorsuz büyüme' çabası mı?
RBC’nin yayımladığı kapsamlı analizde Rusya Bilimler Akademisi üyesi, Gorbaçov'un ekonomi danışmanı Prof. Abel Aganbegyan, ülkenin son 35 yıldaki ekonomik seyrini “motorsuz sistem” benzetmesiyle tanımladı ve ilginç bir analize imza attı. Akademik rapora göre Rusya’nın gayrisafi yurtiçi hasılası 1991–2025 döneminde yalnızca yüzde 33 büyüdü. Aynı dönemde Avrupa Birliği ülkeleri ekonomilerini 1,5 kat, ABD iki kat, Çin ise 13 kat artırdı. Ağanbegyan, “Rusya sürdürülebilir büyüme için ne etkili bir sermaye piyasası ne de rekabetçi bir ortam oluşturabildi” diyor.
Uzman, 1990’lardan bu yana ekonomik büyümenin zayıflamasını planlama geleneğinin terk edilmesine bağlıyor. Aganbegyan'a göre “stratejik beş yıllık planlama” yalnızca sosyalist sistemlerin değil, savaş sonrası dönemde Japonya ve Fransa gibi piyasa ekonomilerinin de kalkınmasında belirleyici olmuştu. Rus ekonomisinin yapısal olarak hâlâ endüstriyel karakter taşıdığını belirten Ağanbegyan, bu nedenle gelişmiş ülkelerdeki bilgi ekonomisi temelli büyüme dinamiklerinden uzak kaldığını vurguluyor.
RBC’deki analizde, ekonominin bilgiye dayalı sektörlerdeki payının yalnızca yüzde 14 olduğu, buna karşın sanayinin GSYH içindeki payının yüzde 30’u bulduğu aktarılıyor. ABD’de sanayi yüzde 18’lik paya sahipken bilgi ekonomisi yüzde 40’ı oluşturuyor. Aganbegyan’a göre Rusya’nın önündeki ilk beş yıl “ekstra önlemler dönemi” olmalı, bu süreçte temel sermaye yatırımları ve insan sermayesine yapılan harcamalar yılda yüzde 10–15 oranında artırılmalı.
Uzman, yatırım eksikliğinin temel nedeninin “paranın azlığı” olduğunu söylüyor. Raporda, Rusya’daki para arzının GSYH’ye oranı yüzde 50 ile dünya ortalamasının çok altında olduğu, yatırım kredilerinin toplam finansman içindeki payının ise sadece yüzde 8’de kaldığı belirtiliyor.
Aganbegyan, “Japonya’da bu oran yüzde 291, Çin’de 234, Brezilya’da 121. Rusya uzun vadeli para üretmiyor” diyor. Rus uzmana göre, Sberbank ve VTB gibi kamu bankalarının yatırım kredilerini üç ila beş kat artırması, faiz oranlarının yüzde 5 seviyesine indirilmesi gerekiyor.
Analizde, sanayi modernizasyonu ve yüksek teknolojiye dayalı sektörlerin yeniden canlandırılması öncelikli hedefler arasında gösteriliyor. Aganbegyan, “Yeni gaz türbinleri, modern elektronik ve ilaç üretimi tesisleri kurulmadan verimlilik artışı mümkün değil” diyerek, devletin bu alanlara özel destek programları oluşturması gerektiğini savunuyor. Ayrıca özel mülkiyetin genişletilmesi, rekabetin artırılması, uzun vadeli tahvil piyasasının oluşturulması ve “yeni bir beş yıllık planlama modeline” dönüş öneriliyor.
RBC’nin yayımladığı bu analiz, Rusya’nın önümüzdeki on yıl içinde Avrupa Birliği ülkeleriyle ekonomik açıdan yakınlaşmasını hedefleyen bir vizyon çiziyor. Aganbegyan, “Yeterli yatırım ve bilgi ekonomisine geçişle Rusya 2036 yılına kadar AB ortalamasına ulaşabilir” diyor. Ancak bunun için yalnızca para değil, yönetim ve planlama sisteminde de köklü bir zihniyet dönüşümünün zorunlu olduğuna dikkat çekiyor.
3.11.2025
Реклама