Trump Orta Asya liderlerini ağırladı: "Amaç bölgede 'ayak izi' bırakmak"
ABD Başkanı Donald Trump, Perşembe günü Washington'da Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan liderleriyle yıllık C5+1 zirvesinde bir araya geldi. 2015'te kurulan forum, Washington ile Orta Asya ülkeleri arasında "küresel zorluklara bölgesel çözümler" bulmak amacıyla ekonomik ortaklıklar, enerji güvenliği ve güçlü savunma yoluyla iş birliğini artırmayı hedefliyor. Ancak bu buluşma, hem Rusya'nın hem de Çin'in bölgedeki ticari nüfuzunu pekiştirmeye çalıştığı kritik bir döneme rastladı.
Bu yılki zirvenin ana gündem maddelerinden biri, özellikle savunma sanayii, akıllı telefonlar ve yapay zeka teknolojileri için hayati önem taşıyan nadir toprak metalleri. Kazakistan'ın Nisan ayında keşfettiği ve Çin'in küresel rezervlerinin neredeyse yarısına denk geldiği tahmin edilen 20 milyon tonluk nadir toprak metal yatakları, ABD'nin bölgeye olan ilgisini artırdı. Trump'ın göreve gelmesinden bu yana nadir toprak teminini dış politika önceliği haline getirmesi, Çin'in bu alandaki küresel tekelini kırma çabalarının bir parçası olarak görülüyor.
Trump'ın ikinci döneminin ilk altı ayında ABD, Orta Asya ülkeleriyle toplam 12,4 milyar dolarlık ticari anlaşmalar imzaladı. Eylül ayında Özbekistan'ın Boeing'den 8 milyar dolarlık Dreamliner uçağı satın alması ve Kazakistan'ın Amerikan Wabtec şirketiyle 4,2 milyar dolarlık lokomotif anlaşması, bu yatırımların en dikkat çekici örnekleri arasında. Trump, bu anlaşmaları sosyal medya platformu Truth Social üzerinden "tarihi anlaşmalar" olarak nitelendirerek kutlamıştı.
Dış politika gözlemcilerine göre ABD, Orta Asya'da Rusya ve Çin ile rekabet etmekte zorlanacak. Bölge, hem coğrafi hem de ekonomik olarak bu iki güce daha yakın konumda bulunuyor. Rusya, 2023'te Orta Asya ülkeleriyle ticaretinin 45 milyar doları aştığını açıklarken, Çin ise Eylül ayında sadece Kazakistan'la 70 ticari anlaşma imzaladı. Avrasya Kalkınma Bankası verilerine göre, Çin-Orta Asya karşılıklı ticareti 2024'te 66,2 milyar dolara ulaştı.
El Cezire'ye konuşan bağımsız araştırma enstitüsü Crossroads Central Asia Başkanı Shairbek Dzhuraev, ABD'nin bölgede Rusya ve Çin'in etkisini kırmasının zor olduğunu belirterek, Washington'ın şu anki en gerçekçi hedefinin bölgede bir "ayak izi" bırakmak olduğu görüşünde. Orta Asya ülkelerinin jeopolitik tercihlerinden ziyade coğrafi ve ekonomik gerçekler nedeniyle Moskova ve Pekin'e yakın durduğunu vurgulayan Dzhuraev, ABD'nin bölgede kalıcı olabilmek için daha uzun vadeli ve istikrarlı bir stratejiye ihtiyaç duyduğuna dikkat çekiyor.
8.11.2025
Реклама