Rusya'da gıdanın ikinci hayatı: 'Foodsharing' hareketi büyüyor
Rusya’da her yıl üretilen gıdanın yüzde 20 ila 40’ı çöpe gidiyor. Bu oran yalnızca ekonomiye değil, ekolojiye de büyük zarar veriyor. Üstelik bu miktar, ülkede yaşayan yaklaşık 30 milyon insanın yıllık gıda ihtiyacını karşılayacak düzeyde. Sorunun çözümü için gönüllü ağlar ve sivil toplum kuruluşları yıllardır çaba gösteriyor, son dönemde ise ülkenin en büyük perakende zincirleri H5 Group, Magnit ve Vkusvill (foodsharing- fudşeyring- gıda ürünleri paylaşımı) adı verilen bu gıda paylaşım hareketine katıldı. Foodsharing’in temel mantığı, son kullanma tarihi yaklaşan ya da satılamayan ancak hala tüketilebilir durumdaki ürünlerin çöpe değil, ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması.
“Banka Yedı Rus” vakfının verilerine göre, her yıl Rusya’da yaklaşık 18 milyon ton gıda atığa dönüşüyor. Bu, Moskova’dan Vladivostok’a kadar uzanan bir kamyon konvoyuna denk geliyor. Yalnızca 2025 yılı için çöpe gidecek gıdanın parasal değeri 4 trilyon rubleyi bulabilir. Bu atıklar sadece ekonomik değil çevresel maliyet de yaratıyor. Gıda çöplüklerde çürüdüğünde yılda 2,4 milyon ton metan ve 78 milyon ton karbondioksit salınıyor. Foodsharing bu zararı azaltıyor; hem karbon ayak izini küçültüyor hem de üretim için kullanılan su, enerji ve tarım alanlarını koruyor.
Hareketin kökleri 1960’lı yıllarda ABD’de kurulan ilk gıda bankasına kadar uzanıyor. Ancak modern anlamda foodsharing 2012’de Almanya’da kurulan foodsharing.de platformuyla yaygınlaştı. Aynı yıl Rusya’da da “Banka Yedı Rus” adlı ilk gıda bankası faaliyete geçti. Başlangıçta üretici ve dağıtıcı depolarındaki fazla gıdaları toplayan kurum, 2015’ten itibaren mağazalar, restoranlar ve bireyler düzeyinde de gıda paylaşımını organize etmeye başladı. Vakfın sözcüsü Roksana Ruziyeva’ya göre, ülkedeki gıda atıklarının yüzde 70’i evlerden geliyor. 2024’te vakıf, ihtiyaç sahiplerine 12 bin ton gıda ve temel ihtiyaç malzemesi ulaştırdı; bunun maddi karşılığı yaklaşık 2 milyar rubleydi.
Foodsharing en etkili halkası son yıllarda perakende zincirlerinin katılımıyla oluştu. Magnit 2022’den beri 1.400 ton gıdayı ücretsiz dağıttı, bu yardım 600 binden fazla kişiye ulaştı. H5 Group’un Perekrestok ve Pyaterochka mağazaları ise yalnızca 2025’in ilk yarısında 200 ton gıdayı bağışladı. Mağazalarda son kullanma tarihi yaklaşan ürünler her gün kontrol edilip gönüllüler aracılığıyla aynı gün içinde ihtiyaç sahiplerine teslim ediliyor. Program, raf ömrü dolmamış ve güvenli gıdaları kapsamına alıyor; et, süt ve balık gibi çabuk bozulan ürünler ise hariç tutuluyor.
Ancak sistemin önünde ciddi yasal engeller var. Rusya’daki mevcut vergi düzenlemeleri, işletmelerin gıdayı bağışlamasını değil imha etmesini daha kârlı hale getiriyor. Şirketler bağışladıkları ürünler için yüzde 20 KDV ödemek zorunda, oysa aynı ürünleri çöpe gönderirlerse böyle bir yükümlülük doğmuyor. Bu nedenle birçok perakendeci, foodsharing yerine ucuza imha yolunu seçiyor. Uzmanlara göre, bağışlanan ürünlerde KDV’nin kaldırılması, gıda paylaşımının ölçeğini yüzde 40 artırabilir. Duma’da bu yönde hazırlanan yasa tasarıları hâlâ beklemede. Foodsharing savunucularına göre, vergi teşvikiyle birlikte altyapı ve lojistik desteği de güçlendirilirse, Rusya her yıl 1,2 milyon ton gıdayı kurtarabilir, bu da yaklaşık 3,5 milyon kişiye düzenli beslenme imkânı sağlayabilir.
12.11.2025
Реклама