PAZAR YAZISI/ Bırakınız geçsinler, batanı nasılsa kurtarırız!
![]()
ıbretlik bir devirde yaşıyoruz. Yaşananları sorgulayacak kalem erbabı sus pus oturuyor. ‘Liberal demokrasi’ diye çıkılan yolda ahlak, etik, akılla açıklanmayacak şeyler oluyor ve yeminliler mangası üç maymunu oynuyor.
“Laissez faire, laissez passer, le monde va de lui même” cümlesinin “Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler, dünya kendi kendine döner” demek olduğunu fakültede liberalizmi anlatan hocalarımız öğretmişti. Sonradan lafzıyla değilse bile ruhuyla, klasik iktisadın peygamberi Adam Smith’e mal edilen, her derdin devası bellenen bir cümleydi. “Aman sosyal devlet ihmal edilmesin” diyenlere, “Susun ey gafiller! Serbest piyasa kendi kendine dengeyi bulur, devlet müdahalesi komünist icadı!” diye sopa niyetine sallanırdı bu söz.
şimdi şairin deyimiyle yine “Herşey nasıl da hiç yaşanmamışa dönmüştür” diye mırıldanıyoruz. Kapitalizmin kabesi ABD’de devasa şirketler çöküyor, 6 trilyon dolarlık mortgage şirketleri Fannie Mae ve Freddie Mac’e hükümetin el koyması an meselesi. Batan şirketler devlete el açmış para dileniyor. “Biz batarsak ekonomi batar” diye de tehdit ediyor. Rusya’da dev özel şirketler AirUnion ve KrasAir batıyor, devlet sonuçlarını görüp duruma el koyuyor, birleştirme operasyonları ile Aeroflot’tan bile büyük yeni bir şirket yaratıyor. Fatura bütçeden ödeniyor.
Halbuki tam da bazı soruları sorma zamanı değil mi: “Ne oluyoruz? ‘Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler’ dememiş miydik? Piyasa sarsılsa da dengesini bulmaz mıydı? Devletin her tür müdahalesi kötü değil miydi? O zaman bırakınız batsınlar. Neden halkın vergileri kötü yönetilen şirketleri kurtarmaya gidiyor? Battıklarında halk daha fazla acı çekeceği için bu destek veriliyorsa, o zaman iyi zamanlarında ‘Devlet benden uzak dursun, yaşasın müdahalenin olmadığı tam serbest piyasa’ diye slogan atanlar o laflarını neden yemiyor? Neden sosyal devlet ihtiyacı daha fazla tartışılmıyor?”
SSCB’nin çökmesi ABD’ye “Dünyada tek dev ben kaldım”, kapitalizme “Sosyalizm iflas etti, tek doğru benim” yanılgısı verdi. ıki cephede de yanıldıkları, çok geçmeden anlaşılıyor. Siyaseten ‘tek kutuplu dünya’nın düğmeleri atmaya başlıyor. ıktisaden, kâr duygusunu ar duygusunun yerine koyan, kendine hiçbir sınır, ahlak, etik tanımayan bir sistem çatırdıyor. Metin Münir geçende, “Kapitalizm, yani insanın doymak bilmeyen kâr açlığı, doğayı, kendi dahil bütün canlılarıyla tüketinceye kadar dinmeyecek” demişti. Yalan mı?
Çocuk yuvasındaki direktör bize bakınca şişkin bir cüzdan görüyor. Göz ucuyla baktığım sınıfta çocuklar akıl almaz şımarıklıklarla öğretmeni tekmeliyor, kadın “Müdahale etmemek lazım, bırakın çocuklar özgürlük ortamında her istediğini yapsın, böylece yaratıcılıkları gelişir” diyor, ama meselenin eğitim ve özgürlük olmadığı, veliler ayda bin doları geçen parayı bayılmaya devam ettikçe, bu direktörün çocukların her fenalığına göz yumacağına içimden bir ses beni inandırmak istiyor. Her yana sinmiş para kazanma ve hızla tüketme hırsının tamtamlar çalan ‘Bırakınız yapsınlar’ sesi etrafta yankılanıyor.
“Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” diyenlerin karşısına her daim ‘No pasaran’ diye dikilmek gerekmiyor tabii. Ama ‘Quo vadis?’ diye sormalı. Tabii kulak delikleri de dolar tomarları ile tıkalı değilse... Çünkü artık Doğu’dan yükselen sadece ekonomik güçler değil; kendi etiği, ahlakı, adalet duygusu, toplumcu yanıyla alternatif bir düzen de gün doğumunda görünüyor. Belki dünyanın insancıl bir sentez için buna acilen ihtiyacı var. Üstelik tam da ‘liberal demokrasi’ halısının altına süpürülen pislikler, bir ekonomik kriz olarak kapıyı kırmak üzereyken...
7.9.2008
Реклама