PİYASADAN NOTLAR// “Daha geçen ay almak istemiştim bu televizyonu ama pahalı gelmişti. O zaman 600 dolardı şimdi neredeyse 350 dolara geldi” diyor kasadaki müşteri. Yanındaki arkadaşı da laptop kutusuna sarılmış. Halinden memnun. Bu elektronik mağazasının tek açık kasasının önünde kuyruğa giren insanlar beklemekten fazla şikayetçi değiller. Çünkü onlar, ya ruble erirken parasını dövizde tutan, ya da “para pul olmadan” rubleleriyle ehven fiyata mal almayı başaran orta sınıfın “mutlu azınlık” temsilcileri.
Yılbaşından beri rublenin değer kaybı yüzde 50’yi aşarken, bu mağazadaki telaşlı müşterilerin çoğu, harcadıkları paranın yerine yenisini koyup koyamayacaklarından emin olmasalar da “günü kurtarma” telaşındalar. Dışarıdan bakan, her ürünün kapanın elinde kaldığı müthiş bir indirim kampanyası olduğunu sanabilir. Öyle değil ama pratikte farklı sayılmaz. Kurdaki hızlı değişime rağmen, hem stokları eritmek hem de durgunluğu aşmak için fiyatları yükseltmeyi yılbaşı sonrasına bırakan bunun gibi pek çok mağaza bu günlerde parası olan Ruslarla dolup taşıyor.
Elektronikten kozmetiğe, ithal mal satan hemen her mağazada tablo aynı sayılır. Bir de yaklaşan yılbaşı ve Rusların bu “önemli bayramı” hediyesiz kutlamama geleneği olunca, kriz ortamında bile geçici bir “alışveriş çılgınlığı” yaşandığı söylenebilir.
Genç bir kız, “Aslında ihtiyacımız yok ki” diye itiraz etmeye çalışan annesine çıkışarak bir su ısıtıcını alışveriş arabasına atıyor: “Bu fiyata bir daha nereden bulacağız? Nasılsa lazım olur.”
Bir Türk üretici durumu şöyle özetliyor: “Stokta ne varsa rekabetçi fiyattan çok kolay satılıyor. Ama biz satıcı mağazaların de bizden ucuza alıp stok yaptığını görüyoruz. Bir yandan malımız satılıyor ama ne fiyat kur dikkate alındığında anlamlı, ne oynak kurda fiyat belirleyebiliyoruz, ne satılanın yerine bu kurdan nasıl mal konulabileceğini biliyoruz. Herkes günü kurtarma derdinde ama yılbaşından sonra daha zor günler geliyor.”
Aylardır burunların kıl aldırmayan ve kiraları düşürmemekte direnen mal sahiplerinin yelkenleri indirmeye başladıkları konuşuluyor. Büyük AVM’lerde Euro üzerinden kiralarda yüzde 30 civarında indirimlerin başladığı, buna rağmen dükkan kapatanların az olmadığı belirtiliyor.
Bir başka mağaza sahibi, Türkiye’den mal aldıkları üreticinin anlayışsızlığından ve vurgunculuğundan yakınıyor. “Dolar fiyatta ısrar ediyorlar. Oysa dolar 32’den 60’lara geldi. O fiyatla alma ve satma imkanı yok. Burada rubleyle satıp, u Türkiye’dekiler orada işleri iyi gittikçe Rusya’yı düşünmüyor. Ne zamanki orada işler bozulunca burayı hatırlıyor. Oysa Rusya’da durum bu haldeyken Türkiye’nin daha iyi olması imkansız. Sıkıntı oraya daha güçlü bir şekilde yansıyacak.”
Elindeki rublenin her gün yüzde 5-10 değer kaybederek “kağıt parçasına” dönüştüğünü gören orta sınıf, artık dövize çevirmek için de geç olduğunu düşünüp mala hücum ediyor. Bu, büyük şehirlerde böyle. Pek çok satıcı talebi karşılayamaz durumda. Stoklar eridikten sonra özellikle ithal ürünlerde fiyatların coşacağı, talebin bıçak gibi kesileceği yorumları yapılıyor. Yerli üreticilerin orta vadede bu işten karlı çıkacağı da.
Yoğun talep şu günlerde mağazaları bunaltıyor. Ama çoğunun “zararına satış” olduğu da kesin. Boşalanın yerine yeni mal koymanın çok zor olduğu da... Bu kur dalgasında hesap yapmanın imkansızlığı da... Hatta Apple’ın dün gece internet üzerinden satışları, kur dalgası yüzünden durdurduğu bildirildi.
17.12.2014