SSCB'nin dağılmasından sonraki en büyük "bölgesel anlaşmazlık" noktası olan Hazar Denizi'nin statüsü sorunu nihayet aşıldı. Hazar Ülkeleri liderleri, Kazakistan'ın Aktau kentinde düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi’nde üzerinde 22 yıl çalışılan Hazar Denizi Anlaşması’nı imzaladı.
Kazakistan’ın Aktau kentinde Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve İran liderlerinin katılımıyla düzenlenen zirvede Vladimir Putin, Nursultan Nazarbayev, Hasan Ruhani, İlham Aliyev ve Gurbanguli Berdimuhamedov, Hazar Denizi’nin statüsünü belirleyen belgeyi imzaladı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 20 yılı aşkın süredir yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan Hazar Denizi anlaşmasının bölge dışındaki ülkelerin bölgede varlık göstermeyeceklerini garanti etiğini belirtti.
Rusya Devlet Başkanı Putin, Kazakistan'ın Aktau kendinde Rusya, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve İran liderlerinin katılımıyla düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi'nde yaptığı konuşmada zirvenin sıra dışı olmasına ve çığır açan önemine dikkat çekti.
Putin, "Bugünkü zirve gerçekten sıra dışı ve hatta çığır açan öneme sahip. 20 yılı aşkın süredir devam eden görüşmeler sonucunda Hazar Denizi'nin hukuki statüsüne ilişkin anlaşma, ülkelerimize Hazar Denizi'nin akıbeti üzerinde münhasır hak ve sorumluluk getiriyor, denizin kolektif bir şekilde kullanılmasıyla ilgili net kurallar koyuyor" diye konuştu.
Daha önce Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, anlaşmanın kabul edilmesinin büyük bir atılım olacağını, 'Hazar Beşlisinin işbirliğinde daha üst seviyeye çıkılmasına imkan sağlayan güvenli hukuki temele' sahip olacağını belirtmişti.
5 Aralık 2017'de üzerinde mutabak sağlanan ön anlaşma ile kıyıdaş ülkeler olan Azerbaycan, Rusya, İran, Türkmenistan ve Kazakistan arasında 1996'da başlayan süreçte sona gelinmişti.
Anlaşmaya göre, sahilden 15 deniz mili mesafeye kadar olan bölgeler, her ülkenin kendi arazisi olarak kabul edilecek.
Bu mesafeye 10 deniz mili eklenerek toplam 25 mil, her ülkenin balıkçılık alanı olarak belirlenecek.
Diğer kısımlar ise ortak kullanıma açık, tarafsız bölge olacak.
Kıyıdaş ülkelerin iş birliği ilkelerini ve yasal sorumluluklarını içeren ve 5 devlet için eşit şartlar getiren taslağa göre, Hazar'ın dibi, yan yana ve karşı karşıya olan ülkeler arasında bölgelere bölünecek. Kimin ne kadar bölgeye sahip olacağı daha sonra belirlenecek.
Hazar'ın dibinin paylaşılması, zengin petrol ve doğalgaz yataklarının işletilmesi açısından önem taşıyor. Azerbaycan ile İran arasında olası sınır bölgesinde bulunan ve henüz işletilmeyen Alev doğalgaz yatağı ile Azerbaycan ve Türkmenistan arasındaki Kepez (Serdar) doğagaz yatağı eksenindeki anlaşmazlıkların, Hazar'ın dibi paylaşıldığında çözüme kavuşması bekleniyor.
Taslağa göre, ülkeler, Hazar'da askeri dengeyi koruyacak, biyolojik kaynakların korunması, acil durum ve olağanüstü hallerde iş birliği yapacak.
Petrol ve doğal gaz boru hatları hangi ülkelerin bölgesinden geçecekse o ülkeler karşılıklı olarak anlaşma sağlayacak. Bu madde, Türkmenistan doğalgazının Hazar'dan geçerek Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınmasını öngören Trans Hazar Doğalgaz Boru Hattı Projesinin de önünü açıyor.
Hiçbir devlete hiçbir alanda üstünlük sağlamayan, herkesin eşit haklara sahip olduğu anlaşma süresiz olacak.
Nihai anlaşma, Kazakistan'da yapılacak devlet başkanları zirvesinde onaylanmış oldu. (Sputnik, AA)
12.8.2018