Münih'deki zirvede uluslararası güçler "barış için son mermilerin atılacağı" yeni bir çerçeve anlaşmaya "evet" dedi. "Bir hafta içinde başlayacak ateşkes" mutabataktı ile 2011'de iç savaş başladığından beri ülkede Esad güçleri ile ılımlı muhalifler arasında ilk kez "barış ihtimali" belirdi. Ancak ateşkesin istisnası, BM tarafından terör örgütleri olarak ilan edilen IŞİD ve Nusra Cephesi olacak. Rusya, bu iki grubu hedef aldığını ilan ettiği hava bombardımanlarına devam edecek:
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Almanya'nın Münih kentinde düzenlenen Uluslararası Suriye Destek Grubu (ISSG) zirveside Suriye çapında bir hafta içinde devreye girecek bir ateşkes üzerinde anlaşıldığını söyledi. Kerry ateşkesin IŞİD ve Nusra Cephesi'ni kapsamayacağını söyledi.
Kerry de Lavrov da Suriye yönetimi ve muahlifler arasındaki barış görüşmelerinin en yakın zamanda yeniden başlaması gerektiğini de belirtti.
Hollande tepkili
Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, Rusya'ya, Suriye'deki faaliyetlerine son verme çağrısı yaptı. Fransız ''TF1'' haber kanalına konuşan Hollande, ''Rusya'ya faaliyetlerine son vermesi çağrısı yapıyorum. Çünkü binlerce insan hava saldırıları yüzünden evlerini terk ediyor''dedi.
"Ateşkeste uzlaşılamadı, Suriye’de ‘şiddet durdurulacak’" yorumu
Diğer yandan dün geceki anlaşma farklı iekillerde yorumlanıyor. Al Jazeera'ye göre, "Cenevre’deki Suriye görüşmelerinin yeniden başlayabilmesi için ateşkesi konuşmak üzere Münih’te bir araya gelen ülkeler ateşkeste uzlaşamadı. Onun yerine Suriye muhalefetinin taleplerinden olan insani yardımların hızla ulaştırılması ve ‘şiddetin ve saldırıların durdurulması’ kararı aldı."
Toplantı öncesi görüşme trafiğinde ateşkes konusunda uzlaşmanın zorluğu ortaya çıktı. Onun yerine insani krize odaklanmaya karar veren liderler, öncelikle kuşatma altındaki bölgelerde açlık çeken, ilaç ve suya bile erişimi olmayan insanlara yardım ulaştırılmasının aciliyeti üzerinde durdu. Bir yandan Cenevre’de masaya dönmek için Rusya ve rejiminin saldırılarının son bulması şartından vazgeçmediğini belirten SMDK, insani yardıma öncelik verilmesi kararına da destek verdi. İkili görüşmelerin ardından Al Jazeera'ye bilgi veren SMDK kaynakları, "ateşkesle ilgili ümitli olmak zorundayız" dedi. Önceliğin önümüzdeki birkaç gün içinde insani yardımların ulaştırılmasına verileceğini belirtti.
Yaklaşık beş saat süren USDG toplantısının ardından Rus Dışişleri Bakanı Lavrov ve Türk Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu başta olmak üzere bakanlar salondan ayrıldı. Lavrov’un beraberindeki heyet gazetecilere basın toplantısının on beş dakika içinde başlayacağını duyurdu. Ancak uzun bir aranın ardından bakanlar aynı salona geri döndü ve toplantı bir kez daha başladı.
Toplantı ikinci kez bittiğinde Lavrov, ABD Dışişleri Bakanı Kerry ve BM Suriye Özel Temsilcisi De Mistura kameraların karşısına geçti.
‘Ülke genelinde saldırılar durdurulacak’
Açıklamaya John Kerry başladı ve Suriye halkının günlük yaşantısını değiştirecek bir plan üzerinde uzlaşıldığını söyledi:
“Bugün Münih’te hem insani tarafta hem de saldırıların durdurulması tarafında gelişme kaydettik. Bugünden itibaren bir hafta içerisinde ülke genelinde şiddetin ve saldırıların durdurulmasında karar kıldık. DAEŞ ve Nusra dışında Suriye’deki tüm tarafları kapsayacak.”
Kerry, bu iki kararın uygulanması için iki görev gücü oluşturulacağını, bu grupların hem insani yardımların ulaştırılmasını hem de saldırıların durdurulmasını gözlemleyeceğini ve garanti altına alacağını söyledi. Saldırıların durdurulması, insani yardımların ulaşması için bir ön şart değil ancak bu işi kolaylaştıracağı için hızla uygulanması gerektiğine karar verildi.
İnsani yardımların ulaştırılması için USDG ve BM yetkililerinden oluşacak görev gücü çalışmaya 12 Şubat itibariyle başlayacak. Sahadaki tüm gruplar üzerinde etkili olabilecek ülkelerden yetkililerin oluşturacağı grup, USDG ülkelerine haftalık rapor sunacak.
Saldırıların durdurulması için oluşturulacak görev gücü de sahadaki gruplar üzerinde etkili olan USDG ülkelerinin askeri ve siyasi yetkililerinden oluşacak. BM sadece sekretaryasını yürütecek, bu grubun liderliğini ABD ve Rusya’nın ortak olarak üstlenecek.
Ateşkes ve ‘saldırıların durdurulması’ arasındaki farkı da şöyle açıkladı:
“Ateşkes, büyük yasal zorunluluklar gerektiriyor. Saldırıların durdurulması için ise böyle bir zorunluluk yok. Ateşkes, kalıcı şekilde çatışmanın sona ermesi demek, ancak saldırıların durdurulması, sürecin gidişatına göre saldırılara bir süre ara verilmesi anlamına geliyor.”
Lavrov’dan da Nusra ve IŞİD vurgusu
Rus Dışişleri Bakanı Lavrov açıklamasından Kerry’den farklı bir dil kullanarak, bir hafta içinde ‘saldırıların durdurulması için yöntem belirleneceğini’ söyledi. Saldırıların durdurulmasının ardından gelişme kaydedilebilirse, silahlı çatışmaların tamamen sona erdirilmesi için Viyana görüşmelerine devam edileceğini dile getirdi. İnsani yardımların da ‘diğer bütün sorunları hiçe sayarak’ tüm ülkeye ulaştırılacağını söyledi:
“Hükümet bu konuda yardımcı olacak. Muhalefet de söz verdi, kuşatma altındaki alanlarda geçişe izin verecek. Saldırıların durdurulması sırasında Nusra ve IŞİD hedefleri vurulmaya devam edecek.”
Madaya başta üzere Suriye’de açlıktan en fazla ölümlerin yaşandığı bölgeler, çoğunlukla rejim kuşatması altında. Suriye muhalefeti, Cenevre görüşmeleri başlamadan önce, konuyla ilgili alınan BM Güvenlik Konseyi kararını hatırlatarak bu bölgelere insani yardımın ulaştırılmasını da şart koşmuştu.
De Mistura: Ateşkes değil, daha kolay ve daha etkili
De Mistura da bu kez insani yardımları ulaştırmada sorunla karşılaştıkları zaman arkalarında olacak olan USDG ülkelerine döneceklerini belirtti. Suriye halkının görüşmelerin nasıl yapılacağının görüşülmesinden artık sıkıldığını hatırlatan De Mistura, Suriyelilerin insani yardımların ulaştırılması ve bombardımanın durmasını istediğini, Münih’te bu iki talep için de gelişme kaydedildiğini söyledi:
“İnsani yardımların ulaştırılması için havadan Deyrezzor dâhil yedi bölgede en geç Pazartesi ya da Salı uygulamaya başlayacağız. Üzerinde karar kıldığımız ikinci gelişme de, şiddet ve saldırıların durdurulması, ateşkes değil. Bir açıdan ulaşılması ateşkesten daha kolay ve etkisi çok daha fazla.”
Yardımın ilk olarak ulaştırılacağı diğer bölgeler Fuah, Kafraya, Şam kırsalı, Madaya, Muadimiye ve Kafr Batna.
Esad’ın geleceği ve geçiş süreci
Taraflar, toplantıya katılan 17 ülkenin tümünün bu sözlere bağlı kalmasıyla kararların pratiğe döküleceğini, önümüzdeki bir haftanın tarafların kararlılığını test etmek için çok önemli olduğunu da dile getirdi.
Kerry, saldırıların durdurulmasının Esad’a güvenli bir alan sağlamak anlamına gelmeyeceğini, Esad görevde kaldıkça ‘teröristlerin de güçlendiğini’ söyledi.
Daha önce iki kez Viyana’da bir araya gelen ve geçiş süreci için bir takvim üzerinde anlaşan ülkeler, bu takvime bağlılık konusunda mutabık. Buna göre Cenevre görüşmelerinin başlamasından itibaren altı aylık sürede bir geçiş hükümeti oluşturulacak, ardından da 18 ay içinde ülkede seçimlere gidilecek. Geçiş süreci boyunca Esad’in konumu ise belirsizliğini koruyor.
SMDK Yüksek Müzakere Heyeti Sözcüsü Salim Muslat, kararları memnuniyetle karşıladıklarını, eğer uygulamada başarılı olunursa Cenevre’de masaya oturacaklarını söyledi.
Toplantıya katılan İngiliz Dışişleri Bakanı Hammond bir açıklama yaparak, kararların ancak Rusya’nın bombardımanının durması ve rejimin davranışının değişmesi durumunda uygulanmasının mümkün olduğunu söyledi.
Kerry ve Lavrov’un açıklaması öncesinde başkent Paris’te konuşan Fransa Başkanı Hollande da, Rusya’nın Esad’a destek veren hava bombardımanına son verme çağrısı yaptı.
Rusya'dan ateşkes önerisi
Toplantı öncesinde ABD ve Rus dışişleri bakanları da ikili görüşme yaptı. Lavrov görüşme öncesinde Rusya'nın bir ateşkes için önerisini hazırlayarak sunduğunu, ABD ve diğer ülkelerin yanıtını beklediğini söylemişti.
Kerry ise SMDK heyetiyle yaptığı toplantının ardından bir araya geldiği Lavrov ile görüşmesinin başında, 'Suriye'de olup bitenlerle ilgili her açının konuşulacağı ciddi bir görüşme yapmayı umduğunu' söylemekle yetindi. "Açıkçası, bir noktada insani yardım geçişi ve ateşkesle ilgili ilerleme sağlamak istiyoruz" dedi.
Ancak Münih’ten ateşkes yerine saldırıların ve şiddetin durdurulması kararı çıktı.
Cenevre'ye ara verilmesinin ardından ilk toplantı
Suriye'deki krize siyasi çözüm arayışı için 25 Ocak'ta Cenevre'de başlaması planlanan, ancak tarafların uzlaşamaması üzerine 29 Ocak'a ertelenen görüşmelerden bir sonuç alınamadı. Muhalefet, Rusya'nın ve rejimin saldırıları durmadığı sürece müzakere masasına oturmayacağını açıkladı. Bombardımanın durmasının BM Güvenlik Konseyi kararı olduğunu hatırlatarak, bu karara uyulmasını talep etti. BM Suriye Özel Temsilcisi Steffan De Mistura da görüşmelere 25 Şubat'a kadar ara verdi.
Sorunun parçası olan küresel ve bölgesel güçler Münih'te bir araya gelerek ateşkesi öngören BMGK kararının nasıl uygulanacağını tartışmaya karar verdi. 11 Şubat'ta başlayan toplantı öncesi konuşan SMDK Yüksek Müzakere Heyeti sözcüsü Salim Muslat, Cenevre'ye geri dönülmesi için BMGK kararının yerine getirilerek acilen ateşkesin sağlanması gerektiğini söyledi. ABD'yi, Rus bombardımanı karşısında daha ciddi bir tepki vermeye çağırdı.
Kerry de, "Rusya'nın eylemleri masaya gelip ciddi bir müzakere yapmayı oldukça zorlaştırıyor. Rusya'ya acil ateşkes ve kapsamlı insani yardım için çağrıda bulunuyoruz. Suriye'deki insani krizi sona erdirebilmek adına Münih'te yapılacak toplantıdan ümitliyiz" diyerek toplantı için Rusya'yı işaret etmişti.
Toplantıya Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun yanı sıra ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Çin, İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya, Suudi Arabistan, Irak, İran, Ürdün, Katar, Lübnan, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır’ın dışişleri bakanları katıldı. Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Arap Birliği’nden üst düzey temsilciler de toplantıda hazır bulundu. (BBC, Al Jazeera, AA)
12.2.2016